مهریه یکی از حقوق مالی زن در ازدواج است که در دین اسلام و قوانین ایران به رسمیت شناخته شده است. بسیاری از زنان ممکن است پس از ازدواج، به دلایل مختلف تصمیم به مطالبه مهریه خود بگیرند. دانستن مراحل قانونی گرفتن مهریه می‌تواند در این مسیر کمک بزرگی باشد. در این مقاله، به بررسی روش‌ها، مراحل قانونی، مدارک مورد نیاز و نکات مهم در مطالبه مهریه می‌پردازیم.
تعریف مهریه و انواع آن
مهریه یا صداق، مالی است که مرد در زمان عقد ازدواج، متعهد می‌شود به زن پرداخت کند. مهریه ممکن است عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد:
- عندالمطالبه: زن هر زمان که بخواهد، می‌تواند مهریه را طلب کند و مرد موظف به پرداخت آن است.
- عندالاستطاعه: پرداخت مهریه منوط به داشتن توان مالی مرد است و زن باید اثبات کند که مرد استطاعت مالی دارد.
مراحل قانونی گرفتن مهریه
برای گرفتن مهریه از طریق قانونی، زن می‌تواند یکی از دو مسیر زیر را انتخاب کند:
مراجعه به دادگاه خانواده
این روش شامل مراحل زیر است:
- تنظیم دادخواست مهریه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
- ارائه مدارک مانند شناسنامه، عقدنامه، و کارت ملی
- تشکیل پرونده و تعیین وقت رسیدگی
- صدور حکم پرداخت مهریه توسط قاضی
مراجعه به اداره اجرای ثبت
اگر مهریه در عقدنامه رسمی ثبت شده باشد، زن می‌تواند مستقیماً به اداره ثبت اسناد محل مراجعه کرده و درخواست اجرای مهریه را بدهد. در این روش:
- نیازی به شکایت قضایی نیست.
- در صورت نپرداختن مهریه، امکان توقیف اموال یا حتی جلب زوج وجود دارد.
شرایط توقیف اموال یا جلب مرد
در صورتی که مرد از پرداخت مهریه امتناع کند، زن می‌تواند با ارائه مدارک و درخواست توقیف، اموال مرد را از طریق اجرای ثبت یا دادگاه توقیف کند. اگر اموال قابل توقیفی وجود نداشته باشد و مرد از پرداخت مهریه خودداری کند، در مواردی امکان صدور حکم جلب نیز وجود دارد.
البته اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، ابتدا باید توان مالی مرد در دادگاه اثبات شود و امکان جلب بدون اثبات وجود ندارد.
مراحل گرفتن مهریه در دوران عقد
در بسیاری از موارد، زوجین پیش از برگزاری مراسم عروسی یا حتی قبل از زندگی مشترک از یکدیگر جدا می‌شوند. در این حالت نیز زن می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند. بر اساس قانون:
- اگر زن باکره باشد و طلاق قبل از رابطه زناشویی رخ دهد، فقط مستحق نصف مهریه خواهد بود.
- اگر رابطه زناشویی برقرار شده باشد، کل مهریه قابل مطالبه است.
آیا مهریه قابل بخشش است؟
بله، زن می‌تواند تمام یا بخشی از مهریه خود را به مرد ببخشد. این بخشش ممکن است در قالب سند رسمی (مانند بخشیدن مهریه در دفترخانه) یا در قالب اقرار در دادگاه انجام شود. اگر زن به صورت رسمی و آگاهانه مهریه را ببخشد، دیگر حق گرفتن مهریه را ندارد.
مهریه به نرخ روز
یکی از نکات مهم در مورد مراحل گرفتن مهریه، تعدیل آن بر اساس نرخ تورم است. اگر در عقدنامه، مهریه به صورت سکه یا مبلغ نقدی تعیین شده باشد، زن می‌تواند مهریه را به نرخ روز محاسبه و دریافت کند. این موضوع طبق قانون حمایت خانواده مورد تأیید قرار گرفته است و محاسبه توسط بانک مرکزی انجام می‌شود.
نحوه محاسبه مهریه (بر اساس نوع آن)
محاسبه مهریه بسته به نوع آن (نقدی، سکه، طلا، یا سایر اموال) متفاوت است. اما در عمل، دو نوع رایج‌تر هستند:
مهریه به صورت سکه (رایج‌ترین حالت)
اگر در عقدنامه مهریه زن به صورت تعداد مشخصی سکه (مثلاً ۱۱۰ سکه یا بیشتر) ذکر شده باشد، محاسبه ارزش مهریه بر اساس قیمت روز سکه انجام می‌شود.
- تا ۱۱۰ سکه: مرد موظف به پرداخت کامل آن است و اگر نپردازد، ممکن است حتی بازداشت شود.
- بیشتر از ۱۱۰ سکه: زن باید ثابت کند که مرد توانایی پرداخت بیشتر از ۱۱۰ سکه را دارد.
فرمول محاسبه مهریه سکه:
تعداد سکه × قیمت روز سکه تمام بهار آزادی
🔹 مثال: اگر مهریه ۱۱۰ سکه باشد و قیمت هر سکه ۱۸ میلیون تومان باشد:
110 × 18,000,000 = 1,980,000,000 تومان
مهریه نقدی (پول رایج زمان عقد)
اگر مهریه به‌صورت مبلغ نقدی (مثلاً ۵ میلیون تومان) تعیین شده باشد، طبق قانون، زن می‌تواند معادل آن را بر اساس نرخ تورم از زمان عقد تا زمان دریافت، به نرخ روز مطالبه کند.
برای این کار، از شاخص بانک مرکزی استفاده می‌شود.
فرمول محاسبه مهریه نقدی به نرخ روز:
مبلغ مهریه × (شاخص سال دریافت / شاخص سال عقد)
🔹 برای دریافت عدد دقیق، می‌توان از سامانه محاسبه مهریه بانک مرکزی استفاده کرد یا از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی استعلام گرفت.
مهریه به صورت طلا، زمین یا سایر اموال
اگر مهریه طلا، ملک، خودرو یا هر مال دیگری باشد، باید ارزش روز آن کالا یا ملک توسط کارشناس رسمی دادگستری یا مرجع رسمی ارزیابی شود.
مثلاً اگر مهریه یک قطعه زمین باشد، با مراجعه به کارشناس رسمی دادگستری، ارزش زمین تعیین شده و بر اساس آن، مطالبه انجام می‌شود.
نتیجه گیری
گرفتن مهریه یکی از حقوق قانونی زنان است که با آگاهی از قوانین و روش‌های مناسب، می‌توان آن را به‌درستی پیگیری کرد. استفاده از مشاوره حقوقی خانواده، جمع‌آوری مدارک لازم و انتخاب مسیر قانونی مناسب (دادگاه یا اجرای ثبت) از مهم‌ترین اقدامات برای گرفتن مهریه است. راه‌های قانونی گرفتن مهریه با رعایت شرایط قانونی می‌تواند به حفظ حقوق زنان در چارچوب قانون کمک کند.
سوالات متداول
اولین قدم برای گرفتن مهریه چیست؟
تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده.
چه مدارکی برای ثبت دادخواست مهریه لازم است؟
سند ازدواج و شناسنامه.
آیا برای مطالبه مهریه وکیل لازم است؟
خیر، اما توصیه می شود.
هزینه دادرسی مهریه چقدر است؟
بر اساس مبلغ مهریه تعیین می شود.
چه مدت طول می کشد تا مهریه پرداخت شود؟
بستگی به روند قضایی دارد.
