پس گرفتن بدهی یا پس گرفتن پولی که به دیگری قرض داده‌اید، یکی از شایع‌ترین مسائل حقوقی است که افراد با آن مواجه می‌شوند. گاهی اوقات این روند می‌تواند پیچیده و چالش‌برانگیز باشد، به خصوص زمانی که بدهکار از پرداخت طفره می‌رود یا منکر بدهی می‌شود. این راهنما، مراحل و نکات کلیدی حقوقی برای پس گرفتن بدهی را به شما ارائه می‌دهد تا بتوانید با آگاهی بیشتری اقدام کنید.
چگونگی پس گرفتن بدهی
قرض دادن پول به دوستان یا آشنایان، با نیت کمک، اتفاقی رایج است. اما گاهی اوقات، این نیت خیر به مشکل برمی‌خورد، به خصوص وقتی که شخص بدهکار از پاسخگویی سرباز می‌زند و حتی جوابگوی شما نیست می‌کند. این وضعیت می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده و گیج‌کننده باشد. پس در این قسمت مراحل پس گرفتن بدهی را به طور کامل برای شما شرح می دهیم:
جمع‌آوری مدارک و مستندات
پیش از هر اقدام قانونی، باید تمامی مدارک و شواهد مربوط به بدهی را جمع‌آوری و منظم کنید. هرچه مستندات شما کامل‌تر باشد، شانس موفقیتتان در مراجع قضایی بیشتر خواهد بود. این مدارک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سند رسمی: اگر بدهی با سند رسمی مانند سفته، چک، یا قرارداد کتبی (قرارداد قرض‌الحسنه، مبایعه‌نامه با بند پرداخت اقساط و…) تضمین شده باشد، کار شما بسیار آسان‌تر است. این‌ها قوی‌ترین دلایل اثبات طلب هستند.
- رسید واریز وجه: اسکرین‌شات یا رسید بانکی از انتقال وجه به حساب بدهکار.
- مکاتبات و پیام‌ها: هرگونه پیامک، چت (در واتساپ، تلگرام و…)، ایمیل یا مکالمه صوتی ضبط شده (که در آن بدهکار به بدهی اقرار کرده، درخواست پول کرده یا وعده بازپرداخت داده باشد). این مدارک می‌توانند به عنوان اماره و قرینه در دادگاه مورد استناد قرار گیرند.
- شهادت شهود: اگر فرد یا افرادی از جریان قرض دادن پول یا وجود بدهی مطلع هستند، شهادت آن‌ها در دادگاه می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- دفتر یا سند حسابداری: اگر رابطه مالی شما با بدهکار گسترده‌تر بوده و در دفاتر حسابداری ثبت شده است.
گام‌های پیش از طرح دعوا
پیش از رفتن به دادگاه، می‌توانید از روش‌هایی برای حل مسالمت‌آمیز موضوع استفاده کنید که هم زمان‌بر نیستند و هم هزینه کمتری دارند:
- مکاتبه و مذاکره مستقیم: ابتدا تلاش کنید با بدهکار به صورت مستقیم و دوستانه صحبت کنید و مهلت مناسبی برای بازپرداخت به او بدهید.
- ارسال اظهارنامه قضایی: این یک ابزار قانونی مهم است. با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، می‌توانید یک اظهارنامه برای بدهکار ارسال کنید. در این اظهارنامه، مبلغ دقیق بدهی، تاریخ سررسید (در صورت وجود) و درخواست رسمی بازپرداخت قید می‌شود. ارسال اظهارنامه نشان می‌دهد که شما قصد پیگیری جدی دارید و گاهی اوقات می‌تواند بدهکار را به پرداخت بدهی وادار کند. این اظهارنامه می‌تواند به عنوان مدرکی دال بر مطالبه شما در دادگاه نیز استفاده شود.
طرح دعوای حقوقی
اگر روش‌های مسالمت‌آمیز نتیجه نداد، چاره‌ای جز پیگیری حقوقی برای پس گرفتن بدهی نیست.
- صلاحیت دادگاه:
برای مبالغ تا 20 میلیون تومان، مرجع صالح شورای حل اختلاف است.
برای مبالغ بیش از 20 میلیون تومان، مرجع صالح دادگاه حقوقی است.
- تنظیم دادخواست:
باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، یک “دادخواست مطالبه وجه” تنظیم کنید.
در دادخواست باید مشخصات کامل خودتان (خواهان)، مشخصات بدهکار (خوانده)، مبلغ بدهی، شرح دقیق ماجرا (نحوه ایجاد بدهی، تاریخ واریز/قرض دادن) و لیست تمام مدارک و مستندات خود را به دقت وارد کنید.
می‌توانید علاوه بر اصل بدهی، خسارت تأخیر تأدیه (جبران کاهش ارزش پول در اثر تورم) را نیز مطالبه کنید.
پرداخت هزینه دادرسی در مراحل پس گرفتن بدهی
برای ثبت دادخواست، باید هزینه دادرسی را پرداخت کنید که بر اساس مبلغ خواسته (بدهی) و تعرفه‌های قانونی تعیین می‌شود.
مراحل دادرسی
پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه یا شورای حل اختلاف ارجاع می‌شود. تا مراحل پس گرفتن بدهی شما کامل شود.
برای طرفین، وقت رسیدگی تعیین و ابلاغ می‌شود.
در جلسه رسیدگی، قاضی به اظهارات طرفین و مدارک ارائه شده گوش می‌دهد و در نهایت رأی صادر می‌کند.
اجرای حکم پس گرفتن بدهی
اگر رأی به نفع شما صادر شد و قطعی شد (یعنی مهلت تجدیدنظرخواهی به پایان رسید یا درخواست تجدیدنظر رد شد)، می‌توانید برای اجرای حکم اقدام کنید:
- صدور اجراییه: با مراجعه به اجرای احکام دادگستری، درخواست صدور اجراییه (ورقه لازم‌الاجرا) را می‌دهید.
- معرفی اموال بدهکار: شما می‌توانید اموالی از بدهکار (مانند حساب بانکی، حقوق، ملک، خودرو، سهم‌الشرکه و…) را برای توقیف و فروش به اجرای احکام معرفی کنید تا طلب شما از محل آن وصول شود.
- توقیف اموال: اجرای احکام دستور توقیف اموال معرفی شده را صادر می‌کند.
- مزایده و وصول طلب: در صورت عدم پرداخت بدهی توسط بدهکار، اموال توقیف شده از طریق مزایده به فروش رفته و طلب شما پرداخت می‌شود.
اگر مبلغ قرض را به حساب شخص دیگری واریز کنم آیا باز هم می شود بدهی را پس گرفت؟
پس گرفتن بدهی
پاسخ کلی بله است، اما روند آن پیچیدگی‌هایی دارد که باید از آن‌ها آگاه باشید. در چنین شرایطی، مسیر قانونی پس گرفتن بدهی، معمولاً از طریق شکایت حقوقی است. شما می توانید جهت رسیدگی به این مسائل از مشاوره حقوقی در حق گستران کمک بگیرید تا در مراحل زیر به شما کمک خواهد کند.
مراحل شکایت حقوقی پس گرفتن بدهی
جمع‌آوری مدارک و مستندات
قبل از هرگونه اقدام قانونی، جمع‌آوری مدارک و شواهد قوی از اهمیت بالایی برخوردار است. هرچه مدارک شما کامل‌تر باشد، شانس موفقیتتان در دادگاه بیشتر خواهد بود. مدارک مورد نیاز عبارتند از:
- رسید واریز وجه: مهم‌ترین مدرک شما، رسید یا اسکرین‌شات از واریز مبلغ به کارت بانکی شخص دیگر از قرض گیرنده است. این رسید شامل تاریخ، مبلغ، شماره کارت مقصد (که متعلق به پدر دوستتان است) و شماره پیگیری تراکنش است.
- اثبات رابطه قرض: این مورد حیاتی است. شما باید بتوانید ثابت کنید که این واریز، بابت قرض بوده و نه هدیه، سرمایه‌گذاری یا پرداخت بابت کالا/خدمات. برای این منظور، هرگونه مدرک زیر می‌تواند کمک‌کننده باشد:
- مکاتبات (چت‌ها، پیامک‌ها): پیامک‌ها یا چت‌هایی که در آن‌ها قرض گیرنده از شما درخواست پول کرده، یا به دریافت آن اذعان کرده، یا وعده بازپرداخت داده است.
- فایل‌های صوتی یا تصویری: اگر مکالمه‌ای در مورد قرض دادن پول ضبط کرده‌اید، می‌تواند به عنوان مدرک استفاده شود (البته اعتبار این مدارک در دادگاه ممکن است نیاز به بررسی بیشتری داشته باشد).
- شهادت شهود: اگر فرد دیگری از جریان قرض دادن پول مطلع بوده، شهادت او می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
- اطلاعات هویتی قرض گیرنده: نام کامل، شماره ملی، آدرس و شماره تماس دوستتان.
- اطلاعات صاحب کارت (آشنایان قرض گیرنده): نام و نام خانوادگی صاحب کارت بانکی
با در دست داشتن مدارک می توانید طبق مراحلی که در قبل تر توضیح دادیم به پس گرفتن بدهی خود ادامه دهید.
سوالات متداول
اولین قدم برای پس گرفتن بدهی چیست؟
جمع‌آوری تمامی مدارک و مستندات مربوط به بدهی (مانند چک، سفته، رسید واریز، پیامک‌ها).
اگر بدهی با سند رسمی (مثل چک یا سفته) نباشد، چه مدارکی لازم است؟
پیامک‌ها، چت‌ها، رسید واریز بانکی، شهادت شهود یا هر مدرکی که نشان دهد بدهکار به وجود دین اقرار کرده است.
آیا می‌توانم قبل از شکایت قضایی کاری انجام دهم؟
بله، می‌توانید ابتدا با مذاکره مستقیم یا ارسال اظهارنامه قضایی تلاش کنید بدهی را پس بگیرید.
برای چه مبالغی باید به شورای حل اختلاف مراجعه کرد؟
برای مبالغ بدهی تا 20 میلیون تومان، مرجع صالح شورای حل اختلاف است.
برای چه مبالغی باید به دادگاه حقوقی مراجعه کرد؟
برای مبالغ بدهی بیش از 20 میلیون تومان، مرجع صالح دادگاه حقوقی است.